Słownik pojęć - Rolnictwo

Szkodniki drzew owocowych

Wyróżniamy kilka gatunków szkodników drzew owocowych.Są to między innymi Kwieciak gruszowiec, Kwieciak jabłkowiec, Miodówki, Koliszki, Psylle, Nasionnica trześniówka, Owocówka jabłkóweczka, Pordzewiacz śliwowy, Przędziorek chmielowiec, Pordzewiacz jabłoniowy.

• Kwieciak gruszowiec (Anthonomus cinctus Redt.) z wyglądu jest bardzo podobny do kwieciaka jabłkowca lecz u niego, brunatna przepaska na pokrywach nie tworzy litery V lecz biegnie prosto w poprzek. Ten gatunek pasożytuje przede wszystkim na gruszach. Mimo podobieństwa prowadzi tryb życia zdecydowanie inny. Osobniki dorosłe obudzone z letniej diapauzy przystępują do intensywnego żeru niszcząc wiele jesiennych pąków liściowych i kwiatowych. Po uzupełnieniu zapasów i kopulacji samice we wrześniu składają po jednym jaju w pąkach kwiatowych. Osobniki dorosłe giną a ze złożonych jaj w marcu wychodzą larwy. W maju pojawiają się postacie dorosłe. Odżywiają się one przez kilka dni liśćmi, potem ukrywają się w szczelinach kory i zapadają w sen letni. U tego gatunku dobra pogoda nie stanowi przeszkody w rozwoju.
  
  

  




 

• Kwieciak jabłkowiec (Anthonomus pomorum L.) chrząszcz z rodziny ryjkowcowatych.

 

Budowa

 

Długość owocu wynosi około 4 mm. Uda ciemnobrunatne z jednym ostrym wyrostkiem (zębem), pozostałe części nóg czerwonobrunatne. Pancerz gęsto pokryty włoskami. Pokrywy wypukłe z podłużnym żeberkowaniem i ciemnobrunatną przepaską w kształcie litery V. Ryjek ciemno zabarwiony i zagięty do dołu, mniej więcej o około ? dłuższy niż głowa i przedplecze razem. Czułki siedmioczłonowe, załamane i na końcu buławkowato rozszerzone. Oczy wypukłe, położone przy nasadzie ryjka.


Biologia
Zimę spędzają w ukryciu jako postacie dorosłe. Wiosną samica składa jaja wewnątrz pąków kwiatowych jabłoni i grusz, (rzadko wiśni). Wylęgająca się biała i beznoga larwa (ok. 6 mm dł.) nie dopuszcza do rozwoju opanowanego pąka, rozwija się i przepoczwarcza w jego wnętrzu pod osłoną zbrązowiałych płatków korony. Wystarczy je unieść aby zobaczyć larwę lub poczwarkę. Rozwój larwy trwa 2-4 tygodnie natomiast stadium poczwarki (wolna) ok. 8 dni.


Szkodliwość i zwalczanie

Uszkodzone kwiaty nie wydadzą już owoców. Dorosłe owady przed złożeniem jaj również odżywiają się wnętrzem pąków. Wiosną, przy masowym pojawieniu, i okazy dorosłe, i larwy wyrządzają znaczne szkody. Ciepła wiosna i szybki rozwój pąków powodują znaczną śmiertelność wśród larw kwieciaka natomiast osobniki dorosłe pozbawia możliwości złożenia wszystkich jaj (pąk musi być mało dojrzały aby larwa zdążyła się w porę wykluć). W tym okresie konary drzew w sadach okręca się taśmami papieru karbowanego. Gromadzące się w jego szczelinach chrząszcze pali się razem z papierem. Po wyjściu z poczwarek, młode chrząszcze odżywiają się liśćmi, lecz już w lipcu ukrywają się przed zimą, stąd w tym okresie już nie wyrządzają istotnych szkód. Podstawowym sposobem zwalczania w sadach produkcyjnych jest ochorna chemiczna za pomocą insektycydów.

• Miodówki, koliszki, psylle (Psylloidea) ? licząca około 1500 gatunków na całym świecie nadrodzina owadów w obrębie pluskwiaków równoskrzydłych, piersiodziobych (Sternorrhyncha). Koliszki są grupą pokrewną z mszycami (Aphidoidea), mączlikami (Aleyrodoidea) i czerwcami (Coccoidea), z czego najbardziej podobne są mączlikom. W nauce miodówki znane są bardziej jako koliszki bądź psylle. W zapisie kopalnym znane są od jury.

Budowa

Są to małe, liczące do 5 mm długość owady z aparatem gębowym kłująco-ssącym i wyrostkami twarzowymi na głowie. Trzecia para odnóży skoczna, skrzydła błoniaste, bez żyłek poprzecznych, przednie niekiedy stwardniałe. Na błonie skrzydłowej występują drobne kolce. Odżywiają się sokami roślinnymi. Wiele koliszków związanych jest ściśle z określonymi gatunkami roślin, np. Psylla mali znana jako miodówka jabłoniowa występuje tylko i wyłącznie na jabłoni domowej (Malus domestica) lub dzikiej (M. silvestris). Największe znaczenie gospodarcze w Polsce mają dwie miodówki występujące na gruszach: miodówka gruszowa czerwona (Cacopsylla pyrisuga) i miodówka gruszowa plamista (Cacopsylla pyri).

Potoczna polska nazwa miodówki pochodzi od dużej ilości spadzi produkowanej zwłaszcza przez stadia larwalne w wyniku nadmiaru cukru przyjmowanego z soków roślinnych.

W Polsce występuje ok. 150 gatunków, głównie z rodzin: Psyllidae, Triozidae, i Aphalaridae.

 

• Nasionnica trześniówka (Rhagoletis cerasi) - gatunek owada z rzędu muchówek. Szkodnik drzew owocowych. Dorosły osobnik jest czarny o długości ciała 4-5 mm, skrzydła przeźroczyste z ciemnymi poprzecznymi paskami. Między nasadami skrzydeł ma żółtopomarańczową tarczkę.

 







Biologia

Dorosłe osobniki składają jaja na owocach czereśni i wiśni powodując ich ?robaczywienie?. Larwy żerują w owocach, a po wydostaniu się na zewnątrz, chowają się w ziemi, gdzie ulegają przepoczwarzeniu i zimują. Lot much rozpoczyna się najczęściej w połowie maja, jednak jego dynamika w poszczególnych latach znacznie się różni [1]. Jaja składa przełomie maja i czerwca, na miękkie, już dojrzewające owoce.


Zwalczanie

Ponieważ larwy przepoczwarczają się bezpośrednio pod drzewem, jednym ze sposobów na pozbycie się szkodnika jest zebranie ziemi dookoła drzewa do głębokości 5 cm. Najlepiej zrobić to po owocowaniu czereśni, wtedy gdy już wszystkie larwy spadły na ziemię i się w niej ukryły. Dla pewności i w obawie że nie udało nam się zniszczyć wszystkich larw, należy głęboko przekopać ziemię pod drzewami. Inną metodą, skuteczną od maja do czerwca, jest przykrycie ziemi pod drzewem gęstą siatką lub folią - tak aby dorosłe owady nie mogły wylecieć na zewnątrz. Stosuje się również pułapki. Na na szkodniki te najlepiej działają żółte (żółto-pomarańczowe) pułapki lepowe, rozwieszane na drzewach od drugiej połowy maja. Ich działanie wzmaga dodawany do lepu i powoli się ulatniający octan amonowy. Owoce zarażone najlepiej poddać działaniu wysokiej temperatury (spalić), tym samym zapobiegając wydostaniu się larw do ziemi. Walkę ze szkodnikiem może wspomóc metoda chemiczna. Zabiegi zwalczające przeprowadza się w okresach intensywnego lotu much. W zależności od jego przebiegu, na odmianach późno dojrzewających konieczne jest wykonanie dwóch lub trzech opryskiwań. Pierwszy zabieg przeprowadza się po 2 lub 3 dniach od odłowu na pułapki lepowe much w liczbie przekraczającej próg szkodliwości, który wynosi więcej niż 2 odłowione sztuki na pułapkę. Dalsze jedno lub dwa opryskiwania wykonuje się w okresach intensywnego lotu much [1]. Postępując w ten sposób uzyskamy wolne od larw nasionnicy trześniówki owoce czereśni i wiśni. Do zwalczania stosuje się jakikolwiek z dostępnych insektycydów z grupy pyretroidów lub środków fosoroorganicznych.

 

• Owocówka jabłkóweczka (Cydia pomonella syn. Carpocapsa pomonella, Laspeyresia pomonella) - motyl z rodziny zwójkowatych, którego gąsienice są groźnymi szkodnikami jabłoni i grusz.

 

Występowanie: szeroko rozpowszechniona w Europie, zawleczona do Ameryki Północnej.







Rozpiętość skrzydeł 16-20 mm. Pierwsza para skrzydeł brunatno-popielata z falistymi przepaskami, druga para oliwkowo-popielata. Brązowe poczwarki kryją się w zagłębieniach kory.

Biało-różowe gąsienice o długości ok. 15 mm wgryzają się do środka owoców, wygryzając miąższ i powodując przedwczesne ich opadanie.

Jest to jeden z najgroźniejszych szkodników, gdyż potrafi doszczętnie zalarwić wszystkie owoce w sadzie w bardzo krótkim czasie. Po zjedzeniu zalarwionego owocu można dostać biegunki.




 

• Pordzewiacz śliwowy (Aculus fockeui)- gatunek roztocza z rodziny Eriophyidae. Zimują samice w szczelinach kory pod łuskami pąków. Samice są dautogymne ? potrafią zimować w odróżnieniu od protogymnych. Jaja wiosną składane u nasady ogonków liściowych. Dalszy rozwój na spodniej stronie liści. 3-5 pokoleń na rok. Żeruje głównie na śliwach. Uszkodzenia - spodnia strona liścia ordzawiona, wcześniej opadają.




 

 

• Przędziorek chmielowiec (Tetranychus urticae) - gatunek roztocza z rodziny przędziorkowatych. Powszechny szkodnik, żerujący na różnych roślinach użytkowych.

 

Biologia

Samice maja kształt owalny, zmieniają barwę w zależności od pory roku. Zimujące samice są koloru ceglastopomarańczowego, natomiast w lecie są koloru żółto-zielonego. Samice mają zdolność do wytwarzania pajęczynki. Samce są kształtu romboidalnego i mniejsze od samic. Działanie szkodliwe mają pajęczaki dorosłe oraz larwy i nimfy. Stadium zimującym jest zapłodniona samica, która chowa się w glebie. Jaja są składane po spodniej stronie liści.


Szkodliwość

Pajęczaki wysysają soki, żerując na spodniej części liścia. Powodują powstawanie mozaikowych, żółtych plam. Następnie, przy mocno zaatakowanych liściach następuje stopniowe zasychanie i w końcu opadają. Na zaatakowanych roślinach można zauważyć lekką pajęczynę, występującą głównie na spodzie liści. Roztocz ten występuje m.in. na fasoli, papryce, truskawce i innych roślinach sadowniczych oraz na wielu roślinach ozdobnych. Żeruje zarówno w szklarniach jak i w uprawach polowych. W szklarniach występuje kilka pokoleń w ciągu roku, natomiast w uprawach polowych - 3 - 5 pokoleń. W uprawach szklarniowych można do zwalczania stosować drapieżnego roztocza dobroczynka szklarniowego a w sadach dobroczynka gruszowego (Typchlodromus pyri).

 

• Przędziorek owocowiec (Panonychus ulmi) - gatunek roztocza z rodziny Tetranychidae. Samica w kolorze wiśniowym, czerwonym z białymi brodawkami i szczecinkami długości 0,38-045 mm. Samiec kształtu gruszkowatego 0,36mm. Wylęg larw następuje przed kwitnieniem. Płodność - 20 jaj. Rozwój pokolenia trwa 3-5 tygodni. Występuje w ilości 5-8 pokoleń na rok. Masowo występuje w Polsce na śliwach, jabłoniach i innych z rodziny różowatych. Powoduje żółknięcie i przedwczesne opadanie liści.

 

Stadium zimującego przędziorka są tzw. jaja zimowe, które składane są w złożach na konarach, gałęziach i ich pędach, najczęściej od strony południowej.


Zwalczanie

W sadach zwalczanie pordzewiacza przeprowadza się na dwa sposoby. Jednym jest zwalczanie chemiczne stosując w latach nasilenia szkodnika opryski pestycydami z grupy akarycydów, jeśli przeprowadzana lustracja wykazuje przekroczenie progu zagrożenia.

Oprócz zwalczania chemicznego od końca lat 90. wprowadza się w sadach zwalczanie biologiczne wporwadzając dobroczynka gruszowca (Typchlodromus pyri), - naturalnego roztocza - drapieżcę dla przędziorków. Pozwala on utrzymac populację szkodników na poziomie nie zagrażającym uprawie.

 

• Pordzewiacz jabłoniowy (Aculus schlechtendali) - gatunek roztocza z rodziny Eriophyidae będący agrofagiem jabłoni.

 


Biologia

Zimują samice w szczelinach kory pod łuskami pąków. Samice są deutogynne ? potrafią zimować w odróżnieniu od protogynnych. Jaja wiosną składane u nasady ogonków liściowych. Dalszy rozwój na spodniej stronie liści. W jednym roku może wystąpić od 3-5 pokoleń. Żeruje głównie na jabłoniach. Spodnia strona liścia ordzawiona, wcześniej opadają z powodu uszkodzeń hamujących fotosyntezę i zwiększających transpirację.

Pierwszymi zauważalnymi objawami występowania pordzewiacza są zdeformowane młode liście rozwijające się z wiosennych pąków.


Zwalczanie

W sadach zwalczanie pordzewiacza przeprowadza się na dwa sposoby. Jednym jest zwalczanie chemiczne stosując opryski pestycydami z grupy akarycydów w latach nasilenia szkodnika, jeśli przeprowadzana lustracja wykazuje przekroczenie progu zagrożenia.

Oprócz zwalczania chemicznego od końca lat 90. wprowadza się w sadach zwalczanie biologiczne introdukując dobroczynka gruszowca (Typchlodromus pyri), - naturalnego roztocza - drapieżcę dla szpecieli. Pozwala on utrzymać populację szkodnika na poziomie nie zagrażającym uprawie.